De meeste humanisten geloven dat het leven ophoudt bij de dood. Daarmee vormt een leven na de dood niet het eerste onderwerp van hun belangstelling. Alhoewel… rastwijfelaars, die veel humanisten toch zijn, sluiten niet uit dat er toch iets is, maar het is over het algemeen geen leidraad voor hun leven. Er is immers zoveel dat wij mensen niet weten. Het mysterie van het bestaan vormt in hun ogen een puzzel, die misschien stukje bij beetje ontrafeld wordt door onder andere de wetenschap. De meeste humanisten zijn er echter van overtuigd dat ze er gedurende hun aardse leven niet achter zullen komen hoe het werkelijk zit. Zij aanvaarden het niet-weten als een gegeven en de meesten gaan niet op zoek naar antwoorden die ze toch niet kunnen verifiëren.
Dat het leven ophoudt bij de dood is ook een comfortabele gedachte: iedereen die dat gelooft hoeft zich alleen bezig te houden met het aardse bestaan. Het betekent dat mensen het goede en het kwade dat ze doen alleen te verantwoorden hebben tegenover zichzelf en hun medemensen. Het komt erop aan dat ook steeds te doen, steeds als het ware schoon schip te maken en klaar te zijn voor het afscheid van het leven. Dat vormt een belangrijke basis voor de kwaliteit van het leven nu. Het leven kan pas echt goed zijn als het ten volle geleefd kan worden en niet vertroebeld wordt door onafgemaakte zaken. Tussen geboorte en dood is voor humanisten de tijd om ‘het goede leven’ vorm te geven, om ervoor te zorgen dat hun leven een kunstwerk wordt. Want dat vormt voor humanisten een uitdaging en opdracht, waartoe ze, naar vermogen, op z’n minst de eerste stappen willen zetten.
Goed beschouwd geeft de eindigheid van het leven er ook zijn betekenis en zin aan. Het maakt dat mensen hun tijd gaan besteden, soms zelfs goed gaan besteden. Het zorgt ervoor dat de tijd kostbaar is en dat mensen dingen afmaken. Dat er ‘vooruitgang’ is, ook al kun je daar verschillend over denken. Denk je eens in dat je leven niet zou eindigen. Waarom zou je vandaag dan nog iets doen, behalve plezier maken en gevaarlijke dingen doen omdat je toch niet dood gaat? Maar of zulke gedachten nou helpen wanneer je binnenkort afscheid moet gaan nemen van het leven of wanneer je verdrietig bent omdat je iemand verloren hebt van wie je veel hield…
Humanisten denken niet eenduidig over een leven na de dood. Er zijn bijvoorbeeld religieus humanisten die zich over het algemeen veel minder stellig over het onkenbare uitlaten dan atheïstische humanisten, voor wie de dood eenvoudig het einde is. Binnen het humanisme is er de ruimte om met respect en gevoel voor ieders visie in dit soort zeer persoonlijke aangelegenheden van gedachten te wisselen.
De dood vormt voor alle mensen een essentieel onderdeel van het leven en gaat, onvermijdelijk, gepaard met een scala van gevoelens, zowel bij de betrokkene zelf als bij diens omgeving. Humanisten hechten eraan om dat moment vorm te geven, om met of zonder woorden stil te staan bij wat iemand betekend heeft in diens leven met anderen.
zaterdag 18 februari 2012
vrijdag 17 februari 2012
Verhalen en sprookjes op de grens van leven en dood
Een bundel met ruim zeventig verhalen en sprookjes uit verschillende culturen. De beelden in de verhalen kunnen stervende mensen en nabestaanden troosten en bemoedigen, omdat eigen ervaringen, vragen, angst en verdriet er herkenbaar in worden uitgedrukt.
De bundel is te gebruiken bij stervensbegeleiding en rouwverwerking. Afhankelijk van de fase waarin de zieke of stervende mens zich bevindt, kan gekozen worden uit drie categorieen verhalen.
Naar aanleiding van de verhalen over het leven (1) kunnen zingevings- en aanvaardingsgesprekken worden gevoerd. Met categorie 2, verhalen op de grens van leven en dood, kan de symboliek en beeldtaal rond het naderend einde beleefd en begeleid worden. In de laatste categorie verhalen is de dood een feit; de verhalen kunnen bemoedigen of geruststellen.
De opgenomen verhalen en oude sprookjes hebben een romantisch-religieus wereldbeeld en stammen veelal uit de christelijke traditie waarin engelen, de Heilige Moeder en de Heer figureren. Ook de beeldtaal is traditioneel. Een kunstzinnig therapeute vertelt genuanceerd over haar ervaringen met het werken met deze verhalen in een verpleeghuis. Ook is een literatuurlijst over het onderwerp opgenomen.
De bundel is te gebruiken bij stervensbegeleiding en rouwverwerking. Afhankelijk van de fase waarin de zieke of stervende mens zich bevindt, kan gekozen worden uit drie categorieen verhalen.
Naar aanleiding van de verhalen over het leven (1) kunnen zingevings- en aanvaardingsgesprekken worden gevoerd. Met categorie 2, verhalen op de grens van leven en dood, kan de symboliek en beeldtaal rond het naderend einde beleefd en begeleid worden. In de laatste categorie verhalen is de dood een feit; de verhalen kunnen bemoedigen of geruststellen.
De opgenomen verhalen en oude sprookjes hebben een romantisch-religieus wereldbeeld en stammen veelal uit de christelijke traditie waarin engelen, de Heilige Moeder en de Heer figureren. Ook de beeldtaal is traditioneel. Een kunstzinnig therapeute vertelt genuanceerd over haar ervaringen met het werken met deze verhalen in een verpleeghuis. Ook is een literatuurlijst over het onderwerp opgenomen.
Later begint vandaag
antwoorden over de laatste levensfase, palliatieve zorg en euthanasie
Het maatschappelijk debat rond palliatieve zorg en euthanasie woedt volop, maar patiënten en hun omgeving blijven nog al te vaak in de kou staan. Velen van hen raken verstrikt in de medische en juridische mallemolen en zijn op zoek naar duidelijke informatie. Manu Keirse beantwoordt in dit boek dertig concrete vragen. Hoe kun je je bijvoorbeeld voorbereiden op het afscheid? Wat zijn de mogelijkheden op het vlak van palliatieve zorg en euthanasie? Hoe kun je zelf beslissen hoe je de laatste fase van je leven wilt vormgeven? En wat als een zieke niet meer in staat is zelf beslissingen te nemen?
Met dit boek wil Manu Keirse, psycholoog, doctor in de geneeskunde en hoogleraar, een leidraad geven aan wie met de laatste levensperiode geconfronteerd wordt. Keirse presenteert hier inzichten die hij onder meer in zijn praktijk heeft opgedaan. De centrale gedachte is dat je 'met een goede voorbereiding van een reis heel veel vervelende situaties kunt voorkomen'.
De aandacht gaat vooral uit naar palliatieve zorg, het levenseinde en euthanasie. Patientenrechten, de wilsverklaring en het belang van een ondersteunende omgeving worden uitgebreid behandeld. Een apart hoofdstuk gaat in op personen met een handicap. De auteur breekt een lans voor een sereen en kwaliteitsvol levenseinde.
Een boek dat zowel ouderen en mensen in hun omgeving zinvolle inzichten en praktische tips kan bieden, als zorgverleners en overheidsinstanties concrete aanbevelingen kan aanreiken. Elk hoofdstuk begint met een gedicht. Achteraan vind je een aantal nuttige adressen (in Vlaanderen en Nederland) betreffende palliatieve zorg en het levenseinde, een literatuurlijst en een document voor de verschillende wilsverklaringen die je kunt opmaken voor je toekomstige gezondheidszorg en levenseinde. Sobere lay-out, verlucht met getuigenissen en citaten.
Het maatschappelijk debat rond palliatieve zorg en euthanasie woedt volop, maar patiënten en hun omgeving blijven nog al te vaak in de kou staan. Velen van hen raken verstrikt in de medische en juridische mallemolen en zijn op zoek naar duidelijke informatie. Manu Keirse beantwoordt in dit boek dertig concrete vragen. Hoe kun je je bijvoorbeeld voorbereiden op het afscheid? Wat zijn de mogelijkheden op het vlak van palliatieve zorg en euthanasie? Hoe kun je zelf beslissen hoe je de laatste fase van je leven wilt vormgeven? En wat als een zieke niet meer in staat is zelf beslissingen te nemen?
Met dit boek wil Manu Keirse, psycholoog, doctor in de geneeskunde en hoogleraar, een leidraad geven aan wie met de laatste levensperiode geconfronteerd wordt. Keirse presenteert hier inzichten die hij onder meer in zijn praktijk heeft opgedaan. De centrale gedachte is dat je 'met een goede voorbereiding van een reis heel veel vervelende situaties kunt voorkomen'.
De aandacht gaat vooral uit naar palliatieve zorg, het levenseinde en euthanasie. Patientenrechten, de wilsverklaring en het belang van een ondersteunende omgeving worden uitgebreid behandeld. Een apart hoofdstuk gaat in op personen met een handicap. De auteur breekt een lans voor een sereen en kwaliteitsvol levenseinde.
Een boek dat zowel ouderen en mensen in hun omgeving zinvolle inzichten en praktische tips kan bieden, als zorgverleners en overheidsinstanties concrete aanbevelingen kan aanreiken. Elk hoofdstuk begint met een gedicht. Achteraan vind je een aantal nuttige adressen (in Vlaanderen en Nederland) betreffende palliatieve zorg en het levenseinde, een literatuurlijst en een document voor de verschillende wilsverklaringen die je kunt opmaken voor je toekomstige gezondheidszorg en levenseinde. Sobere lay-out, verlucht met getuigenissen en citaten.
woensdag 15 februari 2012
Leren sterven
Hoe kunnen we goed leven? Hoe moeten we ons voorbereiden op de dood? Wat moeten we aan met ons leven? Op dit soort existentiële vragen moet de wijsbegeerte volgens Seneca een antwoord formuleren. Kort samengevat is zijn antwoord: gebruik je tijd goed! Doe wijsheid op zolang je kunt, respecteer de traditie en houd altijd de dood voor ogen. Vooral in Seneca's beroemde Brieven aan Lucilius blijken zijn talenten als schrijver en denker, als leraar en vriend. Met zachte hand wijst hij Lucilius de weg naar een beter, wijzer leven. De trefzeker geschreven brieven staan vol scènes uit het Romeinse stadsleven, zelfkritiek en citaten van anderen.Leren sterven is een ruime bloemlezing uit de brieven aan Lucilius.
Natuurlijk ontbreken beroemde stukken niet, zoals de brief over een humane omgang met slaven. Opvallend is dat alle brieven de moderne lezer direct aanspreken. Dat geldt zeker waar Seneca pleit voor een verstandige omgang met materiële rijkdom of zich onomwonden uitspreekt voor het recht op euthanasie.
Recensie(s)
In de serie vertalingen uit de Griekse en Latijnse literatuur van Athenaeum - Polak & van Gennep is nu een bloemlezing uit de brieven van de Romeinse filosoof Lucius Annaeus Seneca (4 v. Chr. - 65 n. Chr.) uitgekomen. Deze bekende filosoof en staatsman (hij was o.a. de opvoeder van keizer Nero) geeft in zijn 124 brieven aan Lucilius praktische levenslessen op basis van de Stoicijnse filosofie.
Vriendschap, gezondheid en ziekte, ouderdom, sterven, de vraag 'hoe kunnen we goed leven?' en tal van andere levensvragen komen aan de orde. De Latinist Vincent Hunink (bekend van zijn vertalingen van o.a. Ceasar en Apuleius) heeft uit deze brieven de meest aansprekende geselecteerd en in helder en prettig leesbaar Nederlands vertaald. Lezen van dit werk biedt niet alleen een nieuwe kijk op Seneca, maar maakt ook duidelijk hoe actueel en levend zijn filosofische brieven nog steeds zijn.
Natuurlijk ontbreken beroemde stukken niet, zoals de brief over een humane omgang met slaven. Opvallend is dat alle brieven de moderne lezer direct aanspreken. Dat geldt zeker waar Seneca pleit voor een verstandige omgang met materiële rijkdom of zich onomwonden uitspreekt voor het recht op euthanasie.
Recensie(s)
In de serie vertalingen uit de Griekse en Latijnse literatuur van Athenaeum - Polak & van Gennep is nu een bloemlezing uit de brieven van de Romeinse filosoof Lucius Annaeus Seneca (4 v. Chr. - 65 n. Chr.) uitgekomen. Deze bekende filosoof en staatsman (hij was o.a. de opvoeder van keizer Nero) geeft in zijn 124 brieven aan Lucilius praktische levenslessen op basis van de Stoicijnse filosofie.
Vriendschap, gezondheid en ziekte, ouderdom, sterven, de vraag 'hoe kunnen we goed leven?' en tal van andere levensvragen komen aan de orde. De Latinist Vincent Hunink (bekend van zijn vertalingen van o.a. Ceasar en Apuleius) heeft uit deze brieven de meest aansprekende geselecteerd en in helder en prettig leesbaar Nederlands vertaald. Lezen van dit werk biedt niet alleen een nieuwe kijk op Seneca, maar maakt ook duidelijk hoe actueel en levend zijn filosofische brieven nog steeds zijn.
maandag 13 februari 2012
Voor Altijd...
Een Verzamelboek Met Bijzondere Funeraire Producten Voor, Tijdens En Na De Uitvaart
Een verzamelboek met bijzondere funeraire producten, zoals handgemaakte baarkleden, kunstzinnige kisten, gedenkboekjes, begeleidingskaarsen, urnen, troostgeschenken, rituele krachtvoorwerpen, herdenkingsschilden, alternatief rouwdrukwerk en meer. Ook zijn er producten in opgenomen speciaal gericht op kinderen. Het is een fraai full colour naslagwerk met een overzicht van de beschikbare, veelal kunstzinnige producten, en bedrijven.
Het boek bevat ook diverse tips en ideeën om een uitvaart zo bijzonder en persoonlijk mogelijk te maken. Het boek is duidelijk ingedeeld in drie categorie'n: voor, tijdens en na de uitvaart. In de bedrijvenindex worden alle bedrijven vermeld die hebben meegewerkt aan dit verzamelboek.
Na een voorwoord door een aanbieder van enkele uitvaart-gerelateerde diensten volgt een persoonlijke inleiding door de samenstelster/vormgeefster van het boek. De zeer persoonlijke product/dienstpresentaties zijn verdeeld in drie groepen: voor, tijdens en na de uitvaart.
De meeste presentaties zijn op twee pagina's weergegeven met talrijke kleurenfoto's. Achterin is een bedrijvenindex met alle benodigde gegevens. Dit is de tweede (qua omvang vrijwel verdubbelde) uitgave van een boek dat - zo mogelijk - jaarlijks verschijnt. Een verzorgd, uitgebreid en inspirerend boek met bijzondere producten en diensten rond een uitvaart, en om alvast na te denken over de eigen uitvaart.
Een verzamelboek met bijzondere funeraire producten, zoals handgemaakte baarkleden, kunstzinnige kisten, gedenkboekjes, begeleidingskaarsen, urnen, troostgeschenken, rituele krachtvoorwerpen, herdenkingsschilden, alternatief rouwdrukwerk en meer. Ook zijn er producten in opgenomen speciaal gericht op kinderen. Het is een fraai full colour naslagwerk met een overzicht van de beschikbare, veelal kunstzinnige producten, en bedrijven.
Het boek bevat ook diverse tips en ideeën om een uitvaart zo bijzonder en persoonlijk mogelijk te maken. Het boek is duidelijk ingedeeld in drie categorie'n: voor, tijdens en na de uitvaart. In de bedrijvenindex worden alle bedrijven vermeld die hebben meegewerkt aan dit verzamelboek.
Na een voorwoord door een aanbieder van enkele uitvaart-gerelateerde diensten volgt een persoonlijke inleiding door de samenstelster/vormgeefster van het boek. De zeer persoonlijke product/dienstpresentaties zijn verdeeld in drie groepen: voor, tijdens en na de uitvaart.
- Voor de uitvaart onder andere: nalatenschap organiseren, herinneringen vastleggen, bijzonder rouwdrukwerk, een tussenmonument, gedenk/troostcadeautjes, sieraden en diverse boekjes.
- Tijdens de uitvaart: natuurlijk koelen, baarkleden, lijkwaden, kindermandjes, video-rouwreportage, via internet uitvaart bijwonen, vervoermogelijkheden, rituele voorwerpen, beschilderingen, muziek, zang en dans, troostvoorwerpen.
- Na de uitvaart: grafobjecten, urnen, bewaardoosjes, assieraden, creatief rouwwerk, herinneringsmonumenten, -boekjes en -bomen.
De meeste presentaties zijn op twee pagina's weergegeven met talrijke kleurenfoto's. Achterin is een bedrijvenindex met alle benodigde gegevens. Dit is de tweede (qua omvang vrijwel verdubbelde) uitgave van een boek dat - zo mogelijk - jaarlijks verschijnt. Een verzorgd, uitgebreid en inspirerend boek met bijzondere producten en diensten rond een uitvaart, en om alvast na te denken over de eigen uitvaart.
Wat is een hospice?
Een hospice biedt aan mensen in hun laatste levensfase, op een heel persoonlijke manier, alle nodige zorg in een rustige huiselijke sfeer waar ook hun naasten van harte welkom zijn.
Het is de wens van veel mensen om thuis te kunnen sterven. Temidden van de mensen die hen lief zijn en in de omgeving die hen vertrouwd is. Om tal van redenen is het niet altijd mogelijk die wens in vervulling te laten gaan maar ook kan men bewust een keus maken om thuis niet te willen sterven. De hospice is dan een waardevol alternatief.
Kwaliteit van leven in de laatste levensfase
De zorg in de hospice is niet gericht op genezing, maar op het verminderen van lijden en het verbeteren van kwaliteit van leven in de laatste levensfase. Deze zorg, ook wel palliatieve zorg genoemd, is meer dan pijn- en symptoombestrijding en richt zich op de zorg voor de mens zelf in zijn of haar ziekte. Deze vorm van zorg is daarom sterk verbonden met respect voor individuele behoeften en wensen.
De kunst van goede palliatieve zorg is dat alle zorgverleners samen proberen lasten en pijn zodanig te verminderen dat de gast ruimte krijgt voor wat hij/zij in de laatste levensfase nog wil (doen).
Er is sprake van een zelfstandige voorziening omdat het hospice geen onderdeel uitmaakt van een organisatie die intramurale verzorging en/of verpleging biedt.
Hoe werkt een hospice?
Er bestaan twee soorten hospices, namelijk het “bijna thuis huis” en de “high care hospices”. Het verschil is vooral gelegen in de (financiële) organisatie.
Het low care hospice (bijna thuis huis) draait meestal volledig op vrijwilligers. Zij hebben een aparte scholing gekregen om de gasten en hun naasten naar behoefte te kunnen bijstaan. Daarnaast geven (huis)artsen (als het mogelijk is de eigen huisarts) en wijkverpleegkundigen de medische en verpleegkundige zorg. De vrijwilligers zorgen dus 24 uur per dag voor de gasten en worden ondersteund door een (betaalde) coördinator . De coördinator zorgt voor de afstemming en heeft de dagelijkse leiding.
In een high care hospice is altijd een verpleegkundige aanwezig en is de voorziening meer geschikt voor gasten die afhankelijk zijn van allerlei ingewikkelde medische apparatuur.
Zie ook: http://www.zorgkaartnederland.nl/hospice
Het is de wens van veel mensen om thuis te kunnen sterven. Temidden van de mensen die hen lief zijn en in de omgeving die hen vertrouwd is. Om tal van redenen is het niet altijd mogelijk die wens in vervulling te laten gaan maar ook kan men bewust een keus maken om thuis niet te willen sterven. De hospice is dan een waardevol alternatief.
Kwaliteit van leven in de laatste levensfase
De zorg in de hospice is niet gericht op genezing, maar op het verminderen van lijden en het verbeteren van kwaliteit van leven in de laatste levensfase. Deze zorg, ook wel palliatieve zorg genoemd, is meer dan pijn- en symptoombestrijding en richt zich op de zorg voor de mens zelf in zijn of haar ziekte. Deze vorm van zorg is daarom sterk verbonden met respect voor individuele behoeften en wensen.
De kunst van goede palliatieve zorg is dat alle zorgverleners samen proberen lasten en pijn zodanig te verminderen dat de gast ruimte krijgt voor wat hij/zij in de laatste levensfase nog wil (doen).
Er is sprake van een zelfstandige voorziening omdat het hospice geen onderdeel uitmaakt van een organisatie die intramurale verzorging en/of verpleging biedt.
Hoe werkt een hospice?
Er bestaan twee soorten hospices, namelijk het “bijna thuis huis” en de “high care hospices”. Het verschil is vooral gelegen in de (financiële) organisatie.
Het low care hospice (bijna thuis huis) draait meestal volledig op vrijwilligers. Zij hebben een aparte scholing gekregen om de gasten en hun naasten naar behoefte te kunnen bijstaan. Daarnaast geven (huis)artsen (als het mogelijk is de eigen huisarts) en wijkverpleegkundigen de medische en verpleegkundige zorg. De vrijwilligers zorgen dus 24 uur per dag voor de gasten en worden ondersteund door een (betaalde) coördinator . De coördinator zorgt voor de afstemming en heeft de dagelijkse leiding.
In een high care hospice is altijd een verpleegkundige aanwezig en is de voorziening meer geschikt voor gasten die afhankelijk zijn van allerlei ingewikkelde medische apparatuur.
Zie ook: http://www.zorgkaartnederland.nl/hospice
Dood en Leven
Het uur is aangebroken om te gaan.
Ieder van ons volgt zijn eigen weg;
Ik om te sterven, jullie om te leven.
Wat beter is, weet God alleen.
Plato
Ieder van ons volgt zijn eigen weg;
Ik om te sterven, jullie om te leven.
Wat beter is, weet God alleen.
Plato
De meeste mensen gaan hier dood
'Het leven in het hospice is eigenlijk echter. Hier wordt de dood niet weggestopt, zoals in het echte leven. De dood waart hier rond, hij is er gewoon. En daardoor lééft het hier.'
Dat zegt Sylvia Hoving vlak nadat haar moeder is overleden in een hospice, een plaats met een huiselijke sfeer, waar ongeneeslijk zieken tot aan hun dood kunnen worden verzorgd. Hospices zijn erop ingericht de kwaliteit van leven in de laatste fase zo hoog mogelijk te houden. Sinds het eerste hospice in Nederland in 1988 zijn deuren opende, is de vraag naar deze palliatieve instellingen enorm.
Aan de hand van indringende persoonlijke verhalen beschrijft journalist Katja Meertens het dagelijks leven in zo'n huis waar de dood dichtbij is. Ze vertelt hoe patiënten met hun naderende einde omgaan, welke rol hun geloof hierbij kan spelen en hoe familie en vrienden worden voorbereid op het overlijden van een naaste.
Dat zegt Sylvia Hoving vlak nadat haar moeder is overleden in een hospice, een plaats met een huiselijke sfeer, waar ongeneeslijk zieken tot aan hun dood kunnen worden verzorgd. Hospices zijn erop ingericht de kwaliteit van leven in de laatste fase zo hoog mogelijk te houden. Sinds het eerste hospice in Nederland in 1988 zijn deuren opende, is de vraag naar deze palliatieve instellingen enorm.
Aan de hand van indringende persoonlijke verhalen beschrijft journalist Katja Meertens het dagelijks leven in zo'n huis waar de dood dichtbij is. Ze vertelt hoe patiënten met hun naderende einde omgaan, welke rol hun geloof hierbij kan spelen en hoe familie en vrienden worden voorbereid op het overlijden van een naaste.
Meditatie over de dood
Meditatie over de dood (Pali: marananussati) is het mediteren of het reflecteren over het thema van dood zijn of dood gaan, zoals dat in de diverse boeddhistische tradities gepraktiseerd wordt. Meditatie over het thema van dood is een van de fundamentele basis-vormen van boeddhistische meditatie, die vaak door de Boeddha aan monniken onderwezen werd. Ook Christelijke monniken beoefenen meditatie over de dood.
Spirituele Urgentie
Een voornaam doel van meditatie over de dood is het voortbrengen van spirituele urgentie: "je weet niet wanneer je dood gaat, span jezelf daarom nu in, voordat het te laat is". Reflectie over de dood maakt vaak dat men meer gaat denken over wat nu werkelijk belangrijk in het leven is. Het maakt mensen vaak meer actief in hun spirituele praktijk.
Doodgaan en Loslaten
Dood meditatie zorgt ervoor dat men zich herinnert dat men uiteindelijk alle bezittingen, zelfs het eigen lichaam en identiteit, los zal moeten laten. Frequente 'dood meditatie' zorgt ervoor dat iemand minder gehecht is aan en makkelijker afstand kan doen van wereldse bezittingen of belangen, waar men normaal gesproken sterk aan gehecht is.
Het overpeinzen van het feit dat uiteindelijk ieder wezen dood zal gaan, en dat dit een normaal natuurlijk gebeuren is, is verders ook een goede voorbereiding op de eigen dood; het maakt dat mensen vrede hebben met de (onvermijdelijke) dood. Een vredige en kalme dood heeft volgens de boeddhistische leer vaak een erg gunstige invloed op de kwaliteit van de komende wedergeboorte.
Praktijk
De meditatie over dood wordt vaak vooral door de boeddhistische monniken beoefend, omdat het loslaten van wereldse bezittingen voor monniken een grote rol in het leven speelt, en het een goede manier is om de interesse in het spirituele welzijn en einddoel te behouden.
Het zien van een dood lichaam is volgens de boeddhistische traditie een goede gelegenheid voor een reflectie over de dood. Het is hierbij essentieel dat men de conditie van het dode lichaam op het eigen lichaam kan betrekken: "Dit dode lichaam is van dezelfde natuur als mijn eigen lichaam. Mijn lichaam zal zijn zoals dit dode lichaam".
In sommige Aziatische landen lag een dood lichaam vroeger soms een paar dagen op een kerkhof voordat het begraven of verbrand werd. Sommige bhikkhus kozen er daarom voor om soms de nacht op een kerkhof door te brengen, omdat ze dan de kans hadden een dood lichaam te zien, en in stilte en reflectie een langere periode in de nabijheid van de dood konden doorbrengen.
Spirituele Urgentie
Een voornaam doel van meditatie over de dood is het voortbrengen van spirituele urgentie: "je weet niet wanneer je dood gaat, span jezelf daarom nu in, voordat het te laat is". Reflectie over de dood maakt vaak dat men meer gaat denken over wat nu werkelijk belangrijk in het leven is. Het maakt mensen vaak meer actief in hun spirituele praktijk.
Doodgaan en Loslaten
Dood meditatie zorgt ervoor dat men zich herinnert dat men uiteindelijk alle bezittingen, zelfs het eigen lichaam en identiteit, los zal moeten laten. Frequente 'dood meditatie' zorgt ervoor dat iemand minder gehecht is aan en makkelijker afstand kan doen van wereldse bezittingen of belangen, waar men normaal gesproken sterk aan gehecht is.
Het overpeinzen van het feit dat uiteindelijk ieder wezen dood zal gaan, en dat dit een normaal natuurlijk gebeuren is, is verders ook een goede voorbereiding op de eigen dood; het maakt dat mensen vrede hebben met de (onvermijdelijke) dood. Een vredige en kalme dood heeft volgens de boeddhistische leer vaak een erg gunstige invloed op de kwaliteit van de komende wedergeboorte.
Praktijk
De meditatie over dood wordt vaak vooral door de boeddhistische monniken beoefend, omdat het loslaten van wereldse bezittingen voor monniken een grote rol in het leven speelt, en het een goede manier is om de interesse in het spirituele welzijn en einddoel te behouden.
Het zien van een dood lichaam is volgens de boeddhistische traditie een goede gelegenheid voor een reflectie over de dood. Het is hierbij essentieel dat men de conditie van het dode lichaam op het eigen lichaam kan betrekken: "Dit dode lichaam is van dezelfde natuur als mijn eigen lichaam. Mijn lichaam zal zijn zoals dit dode lichaam".
In sommige Aziatische landen lag een dood lichaam vroeger soms een paar dagen op een kerkhof voordat het begraven of verbrand werd. Sommige bhikkhus kozen er daarom voor om soms de nacht op een kerkhof door te brengen, omdat ze dan de kans hadden een dood lichaam te zien, en in stilte en reflectie een langere periode in de nabijheid van de dood konden doorbrengen.
zondag 12 februari 2012
Het Tibetaanse boek van leven en sterven
'Welke verwachtingen heb ik omtrent dit boek..?
Dat het een stille revolutie teweegbrengt in de manier waarop we omgaan met de dood en de zorg voor stervenden, en ook in de manier waarop we omgaan met het leven en de zorg voor de levenden.'
Dat schreef Sogyal Rinpoche bij de eerste uitgave, in 1992, van het boek dat sindsdien wereldwijs, en zeker ook in Nederland en Vlaanderen, een veel groter en breder publiek gevonden heeft dan hij durfde hopen. Dat is te danken aan de zeldzaam heldere en overtuigende stijl van Sogyal Rinpoche. Uitgaande van de eeuwenoude Tibetaanse tradities rond leven en sterven, weet hij met dit boek iedereen te inpireren die op welke wijze dan ook met de dood wordt geconfronteerd.
Met een ongekend brede opzet verhelderd hij de majestueuze visie op leven en dood vervat ligt in Het Tibetaanse dodenboek. Hij beschrijft de eenvoudige maar doeltreffende oefeningen die iedereen, ongeacht zijn religie of achtergrond, kan doen om zijn leven te veranderen, zich voor te bereiden op de dood, of stervenden te helpen.
Recensie(s)
De schrijver is een inspirerend leraar en groot organisator van religieuze centra over de gehele wereld. Hij is Tibetaan van geboorte, maar ook goed ingeburgerd in het Westen.
Met Een Voorwoord Van Z.H. De Dalai Lama.
Dat het een stille revolutie teweegbrengt in de manier waarop we omgaan met de dood en de zorg voor stervenden, en ook in de manier waarop we omgaan met het leven en de zorg voor de levenden.'
Dat schreef Sogyal Rinpoche bij de eerste uitgave, in 1992, van het boek dat sindsdien wereldwijs, en zeker ook in Nederland en Vlaanderen, een veel groter en breder publiek gevonden heeft dan hij durfde hopen. Dat is te danken aan de zeldzaam heldere en overtuigende stijl van Sogyal Rinpoche. Uitgaande van de eeuwenoude Tibetaanse tradities rond leven en sterven, weet hij met dit boek iedereen te inpireren die op welke wijze dan ook met de dood wordt geconfronteerd.
Met een ongekend brede opzet verhelderd hij de majestueuze visie op leven en dood vervat ligt in Het Tibetaanse dodenboek. Hij beschrijft de eenvoudige maar doeltreffende oefeningen die iedereen, ongeacht zijn religie of achtergrond, kan doen om zijn leven te veranderen, zich voor te bereiden op de dood, of stervenden te helpen.
Recensie(s)
De schrijver is een inspirerend leraar en groot organisator van religieuze centra over de gehele wereld. Hij is Tibetaan van geboorte, maar ook goed ingeburgerd in het Westen.
Met Een Voorwoord Van Z.H. De Dalai Lama.
Levend en Stervend
Verlang niet de dood omdat je moe bent te leven.
Omhels het leven en verwelkom de dood.
Verlaat het leven niet in je slaap, maar wees je bewust van het moment en zie, uitkijkend naar de dood, terug op het leven.
Sluit vrede, geniet van de herinnering, neem afscheid en sterf.
Als name je een geliefde ten afscheid nog éénmaal in je armen. Hem of haar vol liefde vaarwel kussend, en nog een laatste keer héél bewust in je opnemend.
Wie bang is te sterven is bang om te leven.
Leef daarom om te leven en sterf om te sterven.
Zo lééft de wijze, met op ieder moment de dood voor ogen...
http://denkenaanzijn.blogspot.com/search/label/Leven%20en%20Sterven
Omhels het leven en verwelkom de dood.
Verlaat het leven niet in je slaap, maar wees je bewust van het moment en zie, uitkijkend naar de dood, terug op het leven.
Sluit vrede, geniet van de herinnering, neem afscheid en sterf.
Als name je een geliefde ten afscheid nog éénmaal in je armen. Hem of haar vol liefde vaarwel kussend, en nog een laatste keer héél bewust in je opnemend.
Wie bang is te sterven is bang om te leven.
Leef daarom om te leven en sterf om te sterven.
Zo lééft de wijze, met op ieder moment de dood voor ogen...
http://denkenaanzijn.blogspot.com/search/label/Leven%20en%20Sterven
Als ik dood ben...
En als ik dood ben, treur dan niet
ik ben niet echt dood, moet je weten
het is mijn lichaam dat ik achterliet
dood ben ik pas, als jij mij bent vergeten.
Bram Vermeulen
ik ben niet echt dood, moet je weten
het is mijn lichaam dat ik achterliet
dood ben ik pas, als jij mij bent vergeten.
Bram Vermeulen
vrijdag 10 februari 2012
Hoe het stervensproces verloopt
Een koude neus, reutelen en troebele ogen. Het zijn enkele symptomen die bij mensen die terminaal ziek zijn, wijzen op een naderende dood.
Iemand die gaat sterven na een ziekbed, voelt zich steeds zwakker worden en heeft het gevoel dat alle kracht uit het lichaam wegvloeit. Dat kan iemand angstig of onrustig maken. Een stervende wil meestal niet alleen zijn. In die laatste levensfase zullen veel mensen terugblikken op hun leven. Tegelijkertijd gebeurt er van alles in het lichaam. Dat gaat bij iedereen anders, maar onderstaande symptomen komen bij veel mensen voor.
Over het tijdstip van overlijden zeggen deze signalen weinig. Ze kunnen een week voor het overlijden al optreden, maar ook pas een paar uur voor de dood zichtbaar zijn. Ook de volgorde waarop de veranderingen optreden, verschilt per persoon. Tot slot treden meestal niet alle symptomen op, heel soms zelfs geen van alle.
Signaal 1 Slaperigheid
Naarmate de stervende zwakker en slaperiger wordt, is hij steeds meer naar binnen gekeerd. De communicatie verloopt steeds moeilijker. De stervende lijkt niet meer te luisteren, maar dat is slechts schijn. Het gehoor blijft namelijk het langst functioneren. Je kunt dus nog heel lang dingen tegen iemand zeggen. De stervende heeft alleen de kracht niet meer om te reageren.
Signaal 2 Steeds minder eten en drinken
Iemand die dood gaat, heeft steeds minder zin in eten. Drinken gaat vaak nog wel, op het allerlaatst vaak alleen nog water. Op het eind is ook deze behoefte verdwenen. Iemand tegen zijn zin te drinken geven heeft dan ook geen zin.
Signaal 3 Moeilijk slikken
Als iemand niet meer kan slikken, is het niet slim om hem nog water te geven, omdat de vloeistof dan misschien in de longen kan lopen. Een stervende ademt vaak door zijn mond en heeft snel last van een uitgedroogde mond en korsten op de lippen. De lippen vochtig houden geeft wat verlichting.
Signaal 4 Reutelen
Kan iemand niet meer slikken, dan hoopt zich slijm op in de mond, de keel en de longen. De lucht die er dan langs stroomt, kan een rochelend geluid veroorzaken. Dat is meestal geen prettig geluid, maar het is goed om te weten dat de stervende meestal geen last van heeft van dit reutelen. Soms helpt het om iemand op zijn zij te leggen, medicatie kan soms ook verlichting geven. Vaak is reutelen een teken dat de dood niet lang meer op zich laat wachten.
Signaal 5 Troebele ogen
Sommige mensen krijgen een glazige, doffe blik in hun ogen. Ze staren voor zich uit of hebben hun ogen half dicht. Als iemand bijna niet meer knippert, droogt het hoornvlies in. Oogcontact is dan vaak moeilijk. Oogzalf of kunsttranen geven wat verlichting.
Signaal 6 Terminale onrust en doodsangst
Een eerste teken van het intreden van de terminale fase, is vaak het plotseling optreden van onrust of grote angst. Soms kan iemand ook gaan hallucineren.
Signaal 7 Veranderende ademhaling
Typerend voor het naderende einde is een onregelmatige ademhaling, de zogeheten Cheyne-Stokes ademhaling. De stervende ademt eerst diep in, en ademt steeds minder diep en zwakker uit. Het eindigt in een adempauze die soms wel een halve minuut kan duren. Het lijkt dan net of iemand gestopt is met ademen, maar na een tijdje volgt ineens weer een diep inademen.
Signaal 8 Doodsmasker
Handen, voeten en benen kunnen koud aanvoelen en bleek zien. Dat is het gevolg van een daling van de lichaamstemperatuuur. Soms zie je blauwpaarse, gemarmerde vlekken (cyanose). Lippen en nagels kunnen ook blauw worden, omdat het bloed minder goed circuleert en de zuurstofvoorziening ontregeld is. De neus kan er ook spits en bleek uitzien en koud aanvoelen.
Signaal 9 Verzwakte hartslag
De polsslag wordt steeds zwakker, doordat de bloedcirculatie en bloeddruk verminderd zijn. Enkele uren voor het sterven is de pols soms helemaal niet meer voelbaar.
Signaal 10 Onwillekeurige bewegingen
Soms maakt een stervend onwillekeurige, schokkende bewegingen. Ze lijken op zenuwtrekjes die zich voordoen vlak voordat je in slaap valt. De oorzaak is een ontsteking van het zenuwstelsel, die weer voortkomt uit een opeenhoping van afvalstoffen in het lichaam.
Signaal 11 Terminale koorts
Soms loopt bij iemand die op sterven ligt, de temperatuur op tot een graad of 40. Dat heet terminale koorts. Koortswerende middelen helpen niet, frisse lucht en verkoeling geven kan verlichting geven. De koorts kan gepaard gaan met veel transpireren.
Signaal 12 Verlies van urine en ontlasting
Ontlasten en plassen gebeurt steeds minder. De urine wordt geconcentreerd en donkerder van kleur, het plassen gaat vaak moeilijk (anurie). Vaak treedt incontinentie op. Vlak voor het sterven kan iemand plotseling faeces en urine verliezen.
Het overlijden
Als iemand is overleden, stopt de ademhaling en is de huid bleek. Soms maakt iemand nog een grimas (alsof hij iets proeft met een vieze smaak). Soms opent iemand zijn ogen. Als de stervende bij bewustzijn is, zie je soms een flauwe glimlach.
Auteur: Ton Bakker
Bronnen: J Snoeck, JP Baeyens, De laatste levensfase, Tijdschrift voor Verzorgenden
Iemand die gaat sterven na een ziekbed, voelt zich steeds zwakker worden en heeft het gevoel dat alle kracht uit het lichaam wegvloeit. Dat kan iemand angstig of onrustig maken. Een stervende wil meestal niet alleen zijn. In die laatste levensfase zullen veel mensen terugblikken op hun leven. Tegelijkertijd gebeurt er van alles in het lichaam. Dat gaat bij iedereen anders, maar onderstaande symptomen komen bij veel mensen voor.
Over het tijdstip van overlijden zeggen deze signalen weinig. Ze kunnen een week voor het overlijden al optreden, maar ook pas een paar uur voor de dood zichtbaar zijn. Ook de volgorde waarop de veranderingen optreden, verschilt per persoon. Tot slot treden meestal niet alle symptomen op, heel soms zelfs geen van alle.
Signaal 1 Slaperigheid
Naarmate de stervende zwakker en slaperiger wordt, is hij steeds meer naar binnen gekeerd. De communicatie verloopt steeds moeilijker. De stervende lijkt niet meer te luisteren, maar dat is slechts schijn. Het gehoor blijft namelijk het langst functioneren. Je kunt dus nog heel lang dingen tegen iemand zeggen. De stervende heeft alleen de kracht niet meer om te reageren.
Signaal 2 Steeds minder eten en drinken
Iemand die dood gaat, heeft steeds minder zin in eten. Drinken gaat vaak nog wel, op het allerlaatst vaak alleen nog water. Op het eind is ook deze behoefte verdwenen. Iemand tegen zijn zin te drinken geven heeft dan ook geen zin.
Signaal 3 Moeilijk slikken
Als iemand niet meer kan slikken, is het niet slim om hem nog water te geven, omdat de vloeistof dan misschien in de longen kan lopen. Een stervende ademt vaak door zijn mond en heeft snel last van een uitgedroogde mond en korsten op de lippen. De lippen vochtig houden geeft wat verlichting.
Signaal 4 Reutelen
Kan iemand niet meer slikken, dan hoopt zich slijm op in de mond, de keel en de longen. De lucht die er dan langs stroomt, kan een rochelend geluid veroorzaken. Dat is meestal geen prettig geluid, maar het is goed om te weten dat de stervende meestal geen last van heeft van dit reutelen. Soms helpt het om iemand op zijn zij te leggen, medicatie kan soms ook verlichting geven. Vaak is reutelen een teken dat de dood niet lang meer op zich laat wachten.
Signaal 5 Troebele ogen
Sommige mensen krijgen een glazige, doffe blik in hun ogen. Ze staren voor zich uit of hebben hun ogen half dicht. Als iemand bijna niet meer knippert, droogt het hoornvlies in. Oogcontact is dan vaak moeilijk. Oogzalf of kunsttranen geven wat verlichting.
Signaal 6 Terminale onrust en doodsangst
Een eerste teken van het intreden van de terminale fase, is vaak het plotseling optreden van onrust of grote angst. Soms kan iemand ook gaan hallucineren.
Signaal 7 Veranderende ademhaling
Typerend voor het naderende einde is een onregelmatige ademhaling, de zogeheten Cheyne-Stokes ademhaling. De stervende ademt eerst diep in, en ademt steeds minder diep en zwakker uit. Het eindigt in een adempauze die soms wel een halve minuut kan duren. Het lijkt dan net of iemand gestopt is met ademen, maar na een tijdje volgt ineens weer een diep inademen.
Signaal 8 Doodsmasker
Handen, voeten en benen kunnen koud aanvoelen en bleek zien. Dat is het gevolg van een daling van de lichaamstemperatuuur. Soms zie je blauwpaarse, gemarmerde vlekken (cyanose). Lippen en nagels kunnen ook blauw worden, omdat het bloed minder goed circuleert en de zuurstofvoorziening ontregeld is. De neus kan er ook spits en bleek uitzien en koud aanvoelen.
Signaal 9 Verzwakte hartslag
De polsslag wordt steeds zwakker, doordat de bloedcirculatie en bloeddruk verminderd zijn. Enkele uren voor het sterven is de pols soms helemaal niet meer voelbaar.
Signaal 10 Onwillekeurige bewegingen
Soms maakt een stervend onwillekeurige, schokkende bewegingen. Ze lijken op zenuwtrekjes die zich voordoen vlak voordat je in slaap valt. De oorzaak is een ontsteking van het zenuwstelsel, die weer voortkomt uit een opeenhoping van afvalstoffen in het lichaam.
Signaal 11 Terminale koorts
Soms loopt bij iemand die op sterven ligt, de temperatuur op tot een graad of 40. Dat heet terminale koorts. Koortswerende middelen helpen niet, frisse lucht en verkoeling geven kan verlichting geven. De koorts kan gepaard gaan met veel transpireren.
Signaal 12 Verlies van urine en ontlasting
Ontlasten en plassen gebeurt steeds minder. De urine wordt geconcentreerd en donkerder van kleur, het plassen gaat vaak moeilijk (anurie). Vaak treedt incontinentie op. Vlak voor het sterven kan iemand plotseling faeces en urine verliezen.
Het overlijden
Als iemand is overleden, stopt de ademhaling en is de huid bleek. Soms maakt iemand nog een grimas (alsof hij iets proeft met een vieze smaak). Soms opent iemand zijn ogen. Als de stervende bij bewustzijn is, zie je soms een flauwe glimlach.
Auteur: Ton Bakker
Bronnen: J Snoeck, JP Baeyens, De laatste levensfase, Tijdschrift voor Verzorgenden
Abonneren op:
Posts (Atom)