Rouwverwerking

Rouwverwerking is de manier waarop iemand na een ingrijpende verdrietige ervaring tot rust probeert te komen. Dit proces kan optreden bij het verlies van een baan, een geliefde, een woning, ouders of kinderen of een wedstrijd. De psychologische effecten zijn echter het sterkst bij het overlijden van een geliefd persoon of als iemand te horen krijgt ongeneeslijk ziek te zijn, of blijvend gehandicapt.

De psychiater Elisabeth Kübler-Ross heeft al in 1969 vijf fasen omschreven die de meeste mensen geheel of gedeeltelijk doorlopen om na een traumatische ervaring weer tot rust te komen. Deze fasen zijn niet voor iedereen even intensief en ook verschilt vaak de volgorde. Iedereen verwerkt rouw op zijn eigen manier.

De vijf fasen volgens Kübler-Ross

1. Ontkenning

Ontkenning is een algemeen afweermechanisme. In deze fase beschermt de persoon zich door de waarheid geheel af te wijzen. Dit gedrag geeft iemand de gelegenheid om de waarheid gedoseerd tot zich te laten komen. Aan het einde van deze fase gaat de persoon op zoek naar de feiten, de waarheid, de schuldige.

2. Protest (of boosheid)

De persoon protesteert tegen de verdrietige ervaring en heeft hierbij veel woede. Men kan gaan huilen en schreeuwen. Ook kan de woede naar God worden geuit. Men kan soms flink vloeken. 

Vaak richt de woede zich ook (ten onrechte) tegen de brenger van het nieuws; degene of het communicatiemiddel dat het slechte nieuws heeft gebracht, zoals de telefoon, de tv, de de politie, de arts, enzovoort. Hierbij komen gedachten naar boven als: "Waarom ik?", "waarom nu", "zoveel". Ook zien we soms gedachten van wraak.

Soms probeert men iemand de schuld te geven; dit kunnen artsen of verpleegkundigen zijn, maar ook familie. Men heeft niet goed gehandeld of ze had dingen anders moeten doen. Deze fase is voor de omgeving soms moeilijk te begrijpen en soms laat men zich de schuld in de schoenen schuiven en gaat men zich schuldig voelen. 

3. Onderhandelen en vechten

Als duidelijk wordt dat protesteren en boosheid niet helpt dan kan men proberen het verlies te verwerken door zich doelen te stellen of beloften te doen. Dit kan vele vormen aannemen, bijvoorbeeld de eigen dood uitstellen tot een kleinkind is geboren. Een marathon gaan lopen, een berg beklimmen, iet afmaken, of een motorfiets kopen. 

4. Depressie

Als het verdriet niet langer te ontkennen is en protesten, onderhandelingen, tegenaanvallen, etc. niet geholpen hebben, treedt vaak depressie op. De persoon voelt zich machteloos en sluit zich vaak af voor contact of gedraagt zich teruggetrokken. 

5. Aanvaarding

Na verloop van tijd ziet de persoon in dat de waarheid niet te bestrijden is en accepteert het verdriet. Iemand met een terminale ziekte kan in deze fase bijvoorbeeld met een zekere rust afscheid nemen en iemand die een geliefde heeft verloren kan weer proberen nieuwe contacten te leggen en plannen maken voor een leven zonder de geliefde.

Hard werken
Rouwen is hard werken om te leren omgaan met alle emoties en een nieuw evenwicht te zoeken in het leven. Dit vraagt tijd, ruimte en aandacht. Ook al verloopt een rouwproces niet volgens een vast patroon, er zijn wel een aantal taken die gedaan moeten worden. Dit noemen we ook wel de vier “rouwtaken”. Er is geen vaste volgorde voor; ze lopen allemaal door elkaar heen. Iedereen rouwt op zijn of haar eigen manier, en daar is niets mis mee.

Wat zijn dan die rouwtaken?

• Langzaamaan gaan beseffen dat de ander echt nooit meer terugkomt.
• De pijn en het verdriet voelen, er niet voor weglopen.
• Je aanpassen aan een nieuw leven, dat vorm moet krijgen zonder die ander.
• De overledene een andere plaats gaan geven, niet meer in leven maar als herinnering.

Het is goed je gevoelens toe te laten. Het verdriet wil gevoeld worden. Het is ook een vorm van contact met alles wat je zo dierbaar was in de relatie met degene die overleden is. Laat het maar komen zoals het komt en volg je hart. Daar mag je op vertrouwen. Ook al gaat het met vallen en opstaan.

Diep van binnen voel je vaak wel aan wat goed voor je is, wat je wilt of wat je nodig hebt. Soms wil je alleen zijn, soms wil je juist mensen om je heen. De ene keer wil je praten over alles wat je bezig houdt, de andere keer wil je juist even iets heel anders doen.

Probeer structuur aan te brengen in de dagelijkse dingen. Dat helpt om je leven weer op te pakken. Maar geef jezelf ook de tijd. Er is heel wat gebeurd in je leven, en dat is niet zomaar 'over'. Het zal even duren voordat je weer optimaal kunt functioneren. Geef jezelf die ruimte, en vraag ook om die ruimte bij je werkgever of op school.

Rouwen hoef je niet alleen te doen. Het kan helpen om erover te praten, steeds maar weer opnieuw te vertellen wat er gebeurd is en hoe het nu met je is. Misschien heb je familie, vrienden, collega’s of buren bij wie je je verhaal kwijt kunt. Soms weten mensen niet goed hoe ze je kunnen troosten of helpen. Vertel dan waar je behoefte aan hebt. Een luisterend oor kan al genoeg zijn.

Ook bestaan er lotgenotengroepen. Contact met lotgenoten kan steunend zijn, omdat dit mensen zijn die iets vergelijkbaars hebben meegemaakt. Lotgenoten hebben vaak aan een half woord genoeg om te begrijpen wat je bedoelt. Je hoeft het niet uit te leggen.

Maar misschien wil je (daarnaast) wel praten met iemand die er speciaal is om je te ondersteunen. Er zijn verschillende vormen van ‘hulp’: rouwtherapeuten, professionele rouwbegeleiders en vrijwillige rouwzorgers.

Voor informatie over Rouw en Rouwverwerking zie: www.landelijksteunpuntrouw.nl
Zie ook onze literatuurpagina.